زیست - بی مهرگان

بی مهرگان:

1. اسفنجها (گاسترولای 2پوسته)
2. کیسه تنان (گاسترولای 2پوسته)
3. کرم های پهن
4. کرم های گرد (لوله ای)
5. کرم های حلقوی
6. بندپایان
7. نرم تنان
8. خارتنان و خارپوستان

*هیچ مهره داری توانایی تولید مثل غیرجنسی ندارد ولی برخی از بی مهرگان توانایی تولید مثل غیرجنسی را دارند.

*به غیر از اسفنجها و کیسه تنان (که جنین دولایه دارند)، بقیه ی مهره داران و بی مهرگان و انسان ها جنین سه لایه ای دارند.

 

 

1. اسفنج ها (spongia)

بدنشان از دو لایه ی درونی و بیرونی تشکیل شده است.

دستگاه های مختلف ندارند.

جریان آب در اسفنج ها 4 نقش اساسی دارد:

1. نقش تغذیه ای
2. نقش تنفس
3. نقش دفع مواد زائد
4. نقش تولید مثل (انتقال گامت)

اسفنج ها هرمافرودیت هستند، یعنی هر کدامشان به تنهایی بیضه و تخمدان دارد.

اسفنج ها با جوانه زدن می توانند توده های بزرگ اسفنجی بوجود آورند(غیرجنسی)

 

 

 

 

2.کیسه تنان (colentrata)

مانند اسفنج ها بدن دولایه دارند.

از انواع آن ها می توان هیدر (Hydra)، شقایق دریایی، مرجان ها و عروس دریایی را نام برد.

کیسه تنان در لایه ی خارجی و بازوها دارای سلول های زهری (دفاعی) هستند. با سم آن طعمه ی خود را بی حس می کنند و می خورند. به همین دلیل غواص ها سعی می کنند، از عروس دریایی دوری کنند.

 

 

مرجان ها در سواحل گرم اقیانوس ها و دریاها زندگی می کنند.

پیکر مرجان ها آهکی است (CaCO₃)  و از آن داروی ضدپوکی استخوان ساخته می شود.

 

 

 

3.کرم های پهن(plathelminthes)

• کرم های پهن اولین گروه بی مهرگانند که جنین 3 لایه دارند و مزودرم در جنین آن ها پیدا می شود.
• بیشتر کرم های پهن، انگل اند.

( آزادزی ≠ زندگی انگلی )

 

کرم کدوی گاوی(Taenia Saginata) و کرم کدوی خوکی(Taenia Solium) نمونه هایی از شایع ترین کرم های پهن انگلی هستند که میان انسان و حیوان مشترک اند. کیست(نوزاد) این کرم در عضله ی حیوان رشد می کند و پس از خورده شدن گوشت آلوده توسط انسان، کرم بالغ در روده ی انسان زندگی می کند.

 

 

*کرم بالغ در روده ی سگ زندگی می کند.

 

زیست - گیاهان

گیاهان

 

• یوکاریوت هستند یعنی هسته ی مشخص دارند.
• دیواره ی سلولی آن ها از جنس سلولز(پلی ساکارید) است.
• در کلروپلاست، کلروفیل(C₅₅H₇₂O₅N₄Mg) دارند. 

    

 

• با عمل فتوسنتز انواع مواد آلی تولید می کنند.
• اولین حلقه ی زنجیره ی غذایی کره ی زمین هستند.
• واکوئول مرکزی دارند.
• تنوع سلولی و بافتی دارند.

 

فتوسنتز: فرآیندی است که گیاهان به دلیل داشتن کلروفیل در مقابل نور یا فتون، دی اکسید کربن هوا را گرفته با هیدروژن آب ترکیب کرده و انواع مواد آلی را می سازند. ضمنا گیاهان آب را تجزیه کرده، هیدروژن آن را به مواد آلی اضافه کرده و اکسیژن آن را پس می دهند.

 

*حیات در کره ی زمین وابسته به فتوسنتز است.

 

اولین ماده آلی حاصل از فتوسنتز C₃ است. 

محصولات حاصله از C₃:

ساختار سلول گیاهی:

 

 

وظایف قسمت های مختلف برگ

واکوئول مرکزی ==> ذخیره ی آب و مواد معدنی

جسم گلژی ==> بسته بندی و نشان دار کردن پروتئین ها

ریبوزوم ==> سنتز پروتئین

شبکه آندوپلاسمی صاف ==> سنتز چربی

شبکه آندوپلاسمی زبر ==> کانال ارتباطی پروتئین سازی

میتوکندری ==> تنفس

 

ساختار برگ: برگ ها صفحات سبز پرکلروفیل هستند که برای انجام فتوسنتز در معرض نور قرار می گیرند.

برگ ها از دو روپوست تشکیل شده اند.

 

*یک رگبرگ شامل غلاف آوندی، آوند چوبی و آوند آب کشی است.

*به مجموعه ی پارانشیم نرده ای و پارانشیم حفره ای میان برگ یا پارانشیم کلروفیل دار می گویند.

*هر دو روپوست منفذ(روزنه) دارند اما تعداد منافذ روپوست پایینی بیشتر است.

*هر منفذ دارای دو سلول نگهبان است، که باعث می شوند تا منفذ در گرمای شدید بسته و در هوای معمولی باز باشد.

*آوندهای چوبی و آبکشی مانند رگهای انسانند و مواد را برای گیاه جابجا می کنند.

 

آوند چوبی

آوند های چوبی مرده اند.

شیره خام را جابجا می کنند.

شیره ی خام از آب + مواد معدنی(⁺Na و ⁺K و ⁺Cu و ^-Cl و ²⁺Ca و ⁺Mg و ⁺Fe) تشکیل می شود.

آوندهای چوبی انواع مارپیچ و حلقوی دارند.

 

 

مارپیچ                       

 

 

 

حلقوی                      

 

 

تارهای کشنده مسئول جذب شیره خام هستند.  

 

 

 

آب چگونه از آوند چوبی به برگ می رود؟ آب با دو پدیده به برگ می رود.

1.موئینگی آوند چوبی

2.تعرق و فشار منفی یا مکش

 

 

آوند آبکشی

آوندهای آبکشی زنده اند.

شیره پرورده را جابجا می کنند.

شیره پرورده از آب + قند مواد آلی حاصل از فتوسنتز تشکیل می شود.

از برگ به همه ی اندام ها می رساند.(میوه، ریشه ==> چغندر و هویج، ساقه ==> کرفس، نیشکر)

 

ساختار ریشه ی تازه روئیده: اگر ریشه ی نورسته ای را بررسی کنیم 4 بخش متمایز در آن خواهیم دید:

 

 

بخش های خوراکی گیاهان برای انسان ها

برگهای پراندوخته ==> پیاز

ساقه زیرزمینی ==> زردچوبه، سیب زمینی، زنجبیل

میوه ==> فلفل، گوجه فرنگی

کلُاله گل ==> زعفران

ساقه و برگ ==> کرفس

 

 

 

طبقه بندی گیاهان

مبنای طبقه بندی گیاهان، آوند است زیرا آوند در اندازه ی گیاهان نقش بسیار اساسی دارد. و اگر گیاهی آوند نداشته باشد اندازه ی آن کوتاه است. مانند خزه ها که در زمین طیف مخملی ایجاد می کنند.

 

گیاهان را به 4گروه عمده دسته بندی می کنند. (خزه ها، سرخس ها، بازدانگان(مخروطیان)، نهان دانگان)

 

 

 

 

 

خزه ها: گیاهان بی آوندند و چون آوند ندارند، اندازه ی آن ها کوتاه است. خزه ها ریشه، ساقه و برگ حقیقی ندارند.

 

 

 

 

سرخس ها: گیاهان آوندی اند ولی با هاگ تولید مثل می کنند. هاگدان پشت برگ ایجاد می شود. 

به سرخس ها نهان زایان آوندی هم می گویند.

یکی از نمونه های موجود سرخس در ایران، سرخس بسپایک است.

*یاد آوری: هر هاگ یک سلول است.

 

 

 

بازدانگان: گیاهان آوندی اند که با دانه تولید مثل می کنند، ولی به جای گل اندامی به نام مخروط دارند. مخروطِ ماده، تبدیل به میوه ی گیاه می شود. به بازدانگان گیاهان همیشه سبز نیز می گویند.

برگ های بازدانگان سوزنی است. عمر برگ بازدانگان 1 سال است. برگ بازدانگان به تدریج دَر می آید و به تدریج می ریزد.

در شمال کره ی زمین جنگل بزرگ بازدانگان به نام تایگا وجود دارد.

 

نهان دانگان: شامل دو تیپ بزرگ گیاهی تک لپه ای ها و دولپه ای ها هستند.

تک لپه ای ها	دولپه ای ها
یک لپه	دولپه	تعداد لپه در دانه
موازی	منشعب	رگبرگ ها
3 یا مضرب3	2 یا 5 یا مضرب این اعداد	عده قطعات گل     (1- کاسبرگ      2- گلبرگ      3- پرچم      4- مادگی)
پراکنده	روی یک حلقه	وضعیت آوند در ساقه
افشان	راست	ریشه

 

 

 

زیست - قارچ ها (Fungi)

قارچ ها (Fungi)

• همگی یوکاریوت اند.
• انواع تک سلولی و پرسلولی دارند.
• بر روی مواد آلی -اجساد- برگها و حتی چرم رشد می کنند.
• در تجزیه و پوسیدگی مواد نقش دارند.
• در چرخه ی  مواد نقش دارند.
• با هاگ تولید مثل می کنند. (*هر هاگ یک سلول است.)
• پیکر قارچ ها از ریسه(نخینه یا hyphe)  در هم بافته شده ساخته شده است.
• انواع خوراکی دارند. مثل: قارچ چتری خوراکی
• انواع بیماری زا دارند. مثل: قارچ کجلی - انگشتان پا - برفک دهان - زنگ گندم
• انواعی از آن ها آنتی بیوتیک هستند. مثل قارچ پنی سیلیوم که از آن پنی سیلین (Penicillin) بدست آورده می شود.

 

قارچ ها را به سه دسته ی بزرگ تقسیم می کنیم:

 

1. زیگومیکوتا (Zygomycota یا Zygomycet)

کپک نان (کفک نان) در شرایط وجود ماده آلی و رطوبت و گرما بوجود می آید.

 

2.آسکومیکوتا (Ascomycota یا Ascomycet)

*به آن ها قارچ های کیسه ای هم می گویند.(بدلیل قرارگیری هاگ در اندامی به نام کیسه)

 

 

مراحل تولید هاگ(جوانه زدن)

 

 

 

3.بازیدیومیکوتا (Basidiomycota یا Basidiomycet)

قارچ های چتری منابع عظیم پروتئین، مواد معدنی و ویتامین هستند، اما بیشتر قارچ های چتری، سمّی اند. پس هر قارچ چتری که در بیابان یا جنگل ببینیم، نباید بخوریم.

 

همزیستی قارچ با جانداران

1.همزیستی

2.گلسنگ

زیست - آغازیان (Protista)

آغازیان (Protista)

• همگی یوکاریوت اند.
• انواع تک سلولی و پرسلولی دارند.
• در آب های شور و شیرین زندگی می کنند.
• به دو گروه مصرف کننده (هیتروتروف Hetero trophe) و تولید کننده (اتوتروف یا Auto trophe) تقسیم می شوند که گروه دوم توانایی فتوسنتز دارند.

 

آغازیان مصرف کننده (جانورمانند Protozoa)

بر اساس وسیله ی حرکتی به 4 دسته تقسیم می شوند:

1. مژکداران cilatia

نمونه هایی از مژکداران

 

2. تاژکداران flagelata 

نمونه ای از تاژکداران

 

3. آمیبی ها Amobea

*به وسیله ی حرکتی آن ها پای کاذب یا دروغی (Pseudopad) می گویند.

 

آمیب اسهال خونی

 

4.هاگداران یا Sprozoa (وسیله حرکتی ندارند)

*انگل(پارازیت) هستند.

 

پلاسمودیوم مولد مالاریا (تب و لرز)

پلاسمودیوم مولد مالاریا توسط پشه آنوفل ماده منتقل می شود و در کبد و گلبول های قرمز انسان زندگی می می کند.

 

 

آغازیان گیاه مانند یا جلبک ها (دارای کلروفیل)

*همه ی جلبک ها پلی ساکارید دارند.

 

1.جلبک های سبز(کلروفیل)

در آب شور و آب شیرین زندگی می کنند.

 

2.جلبک های قهوه ای(کلروفیل + ماده ی قهوه ای)

دریازی و پرسلولی اند.

 

3. جلبک های قرمز(کلروفیل + ماده ی رنگی قرمز)

دریازی اند.

 

4.جلبک های طلایی-قهوه ای

بزرگترین تولیدکنندگان دریا و اقیانوس هستند.

همگی دیاتوم(یعنی دارای پوسته ی مرکب دو نیمه اند) و تک سلولی اند.

آن ها تا عمق 100 متری زندگی می کنند.

 

زیست - ویروس ها(Virus)

ویروس ها(Virus)

• زندگی مستقلی ندارند.
• سیستم آنزیمی ندارند.
• تولید مثل مستقل ندارند.
• فقط در درون سلول زنده تولید مثل می کنند.
• ساختار سلولی ندارند.
• در خارج از سلول زنده به صورت بلور DNA یا RNA یافت می شوند.

نمونه هایی از بیماری های ویروسی: آبله، آبله مرغان، ایدز، آنفلوآنزا، سرماخوردگی، هپاتیت، تبخال، یرقان، سرخک، سرخجه، فلج اطفال و هاری

 

 

ویروس ایدز، (A.I.D.S (Aquired Immuno Defeciency Syndrome یا H.I.V

 

 

 

لنفوسیت های گلبول سفید به دو نوع T و B تقسیم می شوند.

عملکرد لنفوسیت T (بیگانه خوار)

عملکرد لنفوسیت B (پادتن ساز)

 

 

پس از عفونت (آنتی ژن Antigen) ویروس ایدز در بدن، Signal به TH (لنفوسیت T Helper) می رسد. از TH به لنفوسیت B سیگنال می رسد. و سپس لنفوسیت B شروع به ساخت پادتن (آنتی کور) می کند.

 

 

دوره کمون ویروس ایدز 2 تا 12 هفته است.

تعریف دوره کمون: مدت زمانی است که میکروب وارد بدن شده است، ولی هنوز نشانه های بیماری بروز نکرده است.

چند مثال از دوره های کمون بیماری های مختلف:

دوره ی کمون آبله مرغان ==> 14 روز

دوره ی کمون سرماخوردگی ==> 0 تا 7 روز

دوره ی کمون مالاریا ==> 48 تا 72 ساعت

 

بعد از 2 تا 12 هفته پادتن ضدویروس ایدز ترشح می شود.

بروز ویروس ایدز ممکن است 10 تا 12 سال طول بکشد.

 

بعد از بروز ایدز تقریبا سیستم ایمنی خاموش می شود و شخص در معرض انواع بیماری های فرصت طلب قرار می گیرد.

نمونه هایی از بیماری های فرصت طلب:

• ذات الریه
• گلودردهای مزمن
• سرطان پوست
• قارچهای پوستی
• آنفلوآنزا
• اسهال های ممتد

 

 

راه های انتقال ایدز:

1. بی بند و باری جنسی
2. از راه خون (تزریق خون با سرنگ آلوده)
3. از طریق مادر به جنین

زیست - باکتری ها یا مونرا (Monera)

همه ی باکتری ها پروکاریوت اند یعنی هسته ی مشخص ندارند.

DNA باکتری ها در سیتوپلاسم افتاده است و حلقوی است.

 

 

 

 

نظریه ی درون همزیستی(Margulis) می گوید میتوکندری ها و کلروپلاست ها در ابتدا موجودات مستقلی بوده اند.

 

 

 

تقسیم باکتری ها ساده است. هرباکتری چنانچه شرایط کافی را داشته باشد، پس از 20 دقیقه تقسیم می شود. دانشمندان می گویند اگر باکتری ها شرایطش را داشته باشند و در 48 ساعت مداوم تقسیم شوند، 2000 تن باکتری خواهیم داشت. ولی چنین اتفاقی نمی افتد چون اسید و الکل حاصل از متابولیسم تقسیم باکتری، باکتری ها را می کشد.

نمودار تقسیم باکتری

 

 

 

چگونگی تولید انرژی در باکتری

 

 

 

 

 

آیا همه ی باکتری ها مفیدند؟ خیر؛ 90% باکتری ها مفیدند و حدود 10% شان بیماری زا هستند.

وظایف باکتری ها عبارتند از:

 

• تجزیه و پوسیدگی مواد و اجساد و جانداران یا چرخه مواد (N - C)
• سرکه
• الکل
• ماست
• پنیر
• نان
• همزیستی با ما

 

 

تقسیم بندی باکتری ها:

 

1. ارکی باکتری ها Archabactria (افراطی یا قدیمی)

 1 . شور (نمک بسیار زیاد)        هالوفیل

 2 . داغ و اسیدی                      ترموفیل

 3 . CH₄                                   متانوژن

     2 . یوباکتری Eubactria (حقیقی)

یوباکتری ها براساس شکل به سه دسته تقسیم می شوند:

1 . کروی (کوکسی یا coccus)

2 . میله ای (باسیل یا Bacillus)

 

3 .  فنری (Spirillum)

 

 

*باکتری های بیماری زا از انواع کوکسی و باسیل هستند که بیماری های حصبه، سل، وبا، کزاز، دیفتری، ذات الریه و... را ایجاد می کنند.

زیست - رده بندی جانداران (Taxonomy)

فواید رده بندی:

1. آسان شدن مطالعه

2. صرفه جویی در وقت

رده بندی ارسطو:

1. جاندارانی که در هوا زندگی می کنند.

2. جاندارانی که در خشکی زندگی می کنند.

1. جاندارانی که در آب زندگی می کنند.

رده بندی ارسطو برای گیاهان:

1. درخت ها

2. درختچه ها

3. علف ها (بوته ها)

رده بندی دانشمندی دیگر به نام Linne بر اساس تعداد پرجم های گیاه بوده است.

رده بندی امروزی جانداران، رده بندی فیلوژنی(phylugeni) نام دارد که براساس تعداد ژن و DNA است.

گونه	سرده
Sapience	Homo	انسان
Familiaris	Canis	سگ
Lupus	Canis	گرگ
Catus	Filis	گربه
Pinaster	Pinus	کاج
Sativum	Pisum	نخود فرنگی

 

سطح بندی جانوران (براساس رابطه ی خویشاوندی)

	انسان	سگ	گربه
فرمانروا، سلسله (Kingdom)	جانوران	جانوران	جانوران
شاخه	کورداتا(مهره داران)	کورداتا	کورداتا
رده	پستانداران	پستانداران	پستانداران
راسته	نخستینها	گوشتخواران	گوشتخواران
خانواده(تیره)	انسانریختها(Hominida)	سگ سانان	گربه سانان
سرده(جنس)	Homo	Canis	Filis
گونه	Sapience	Familiaris	Catus

تعریف گونه: به مجموعه جاندارانی که از نظر ساختاری، فیزیولوژی و ژنتیکی به هم شباهت دارند و در حالت عادی با هم دیگر تولید مثل کرده و افراد بارور ایجاد می کنند.

*به طبقه بندی فرعی گونه، نژاد(Variety) می گویند.

پنج فرمانروای جانوری:

1-باکتریها(Monera)

باکتری ها به دو دسته ی آرکی باکتری ها و یوباکتری ها تقسیم می شوند که همه ی آنها پروکاریوت(prokaryote) اند.

2-آغازیان(Protista)

همه ی آن ها Eukaryote اند.

3-گیاهان(Plant)

همه ی آن ها Eukaryote اند.

4-جانوران(Animalia)

همه ی آن ها Eukaryote اند.

5-قارچ ها(Fungi)

همه ی آن ها Eukaryote اند.

کلید شناسایی دوراهی طرحی است برای آسان کردن طبقه بندی جانداران

برای مثال صفحه ی 106 و 107 کتاب درسی: